afb.

Musicerende engelen en Jozef

vervaardiger: Adriaen van Wesel
datering: ca. 1475-1477
materiaal: eikenhout met sporen van polychromie (h 45.3 cm × b 37.5 cm × d 23.5 cm)

Rijksmuseum

Maria, Jozef en drie engelen

Op een sterk oplopend grondje en voor een opstaande wand knielen drie naar links gerichte engelen: één laat beide handen glijden over de dubbele rij toetsen van een opengeslagen clavichord en schijnt daarbij te zingen; de engel vooraan links, blij toeziend, houdt een vedel tegen de schouder; de derde leunt met vreugdevolle nieuwsgierigheid naar voren en bespeelt de luit. Achter hen buigt Jozef zich met ernstige belangstelling voorover, terwijl hij de rechterhand bij het hoofd houdt voor het afnemen van een hoofddeksel (dat verloren ging). Hij is gekleed in monnikspij, waarvan de kap is teruggevallen; de engelen dragen gegorde alben.
Het fragment wordt op stilistische gronden aan dezelfde hand toegeschreven als de twee in het gildehuis van de Illustere Lieve V rouwe- Broederschap te ' s- Hertogen bosch aanwezige groepen. Deze groepen, nog in hun oude bakken bewaard, zijn, zoals uit de archieven blijkt, onderdelen van het voorm. O.L. Vrouwealtaar, dat de broederschap in 1475 aan de Utrechter Adriaen van Wesel opdroeg te vervaardigen en dat in 1477 gereed kwam. Dit retabel werd geplaatst in de kapel van 0.L. Vrouw in de St. Janskerk. Ook de herkomst van het onderhavige fragment wijst in deze richting. In de voorm. verz. B. Oppenheim te Keulen bevond zich een groep van de Drie Koningen, welke de linkerhelft van dit fragment kan zijn geweest. Ook BK-NM-11713 kan tot BK-NM-11647. hebben behoord, maar dan niet tezamen met de Koningen, daar Maria bij die scène immers altijd zittend wordt afgebeeld. Het handgebaar van Jozef is te vergelijken met dat op een schilderij van Albert Bouts in het Museum te Antwerpen (M.J. Friedländer, Die altniederländische Malerei, III,1925, p. 69 pl. liv). De pij met capuchon wijst niet op een herder, zoals soms werd beweerd, doch op Jozef. [J. Leeuwenberg (o.c.)]
Rijksmuseum (BK-NM-11647)
Literatuur en bronnenpublicaties

D.P.R.A. Bouvy, Middeleeuwse Beeldhouwkunst in de Noordelijke Nederlanden (1947) 73 (afb. 69)

W. Halsema-Kubes, 'Adriaen van Wesels Mariaretabel voor de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch' in: Het Gulden Vlies : 's-Hertogenbosch ten tijde van het 14e Kapittel van het Gulden Vlies, 1481 (1981) 57, 59 (afb. 5)

W. Halsema-Kubes e.a., Adriaen van Wesel : een Utrechtse beeldhouwer uit de late middeleeuwen (1980) 78-79 (cat. 1)

W. Halsema-Kubes, 'Twee onbekende retabelfragmenten van Adriaen van Wesel' in: Bulletin van het Rijksmuseum 4 (1980) 156 (afb. 1); 158 (afb. 6)

P. Klein, 'Hout en Kunst - Houtanalytisch onderzoek van beeldhouwwerken' in: Adriaen van Wesel (1980) 48 (afb. 7c-d)

A.M. Koldeweij, In Buscoducis (1990) 28 (afb. 13)

G. Lemmens en G. de Werd, 'Het werk van Adriaen van Wesel en de Utrechtse beeldhouwkunst van de vijftiende eeuw' in: Adriaen van Wesel (1980) 17 (afb. 4)

Léon van Liebergen en Wouter Prins, Deftige Devotie (2003) 108 (afb. 3)

Jan van Oudheusden, Geloven in vriendschap : 700 jaar Zwanenbroeders in 's-Hertogenbosch (2018) 36

Tentoonstelling 's-Hertogenbosch Jheronimus Bosch (1976) nr. 88b

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Literatuur
Rijksmuseum

Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch

0034565
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |